Waarom slijpt een niet-gelovige Vlaming dan zijn pen en zijn tong om het instituut kerk zowel juridisch als verbaal te steken? Waarom wil iemand met een warm gezinsleven, met een succesvolle carrière, nagenoeg al zijn tijd en energie investeren in de strijd tegen een instituut waar hij niet de minste voeling mee heeft? Een instituut dat zijn menselijke waardigheid heeft aangetast. Wat is zijn finaliteit? Hij praat over de schadevergoedingen, maar de schade is belangrijker dan de vergoeding. Voor hem draait het in se niet om centen. Hij eist geen blanco cheque voor pijn en verderf van de paus. Maar toch. Het recht als leidraad, is dat voldoende? Dik tachtig slachtoffers scharen zich achter de vorderingen. Tachtig verhalen van menselijk leed, Tachtig andere bedoelingen, tachtig verschillende verwachtingen. Wat wil hij zelf ?
Change
Verschueren: “De kerk dagvaarden is een democratisch toegestane stap van burgers die door het instituut zijn misbruikt en nu het heft in handen willen nemen, los van de ondemocratische en autoritaire organisatie. Ik misken de morele autoriteit van zowel de paus als de bisschoppen omdat ze zich schuldig hebben gemaakt aan misdaden tegen menselijkheid. Klinkt zwaar, maar dat is het ook. Niemand op deze aardkluit wil dat op zijn palmares, een dagvaarding van het Vaticaan. Maar geloof me, het moet.
“Deze groepsvordering is slechts een van de vele middelen die wereldwijd worden ingezet om de kerk, de paus, de Heilige Stoel te dwingen in te zien dat ze goed fout zitten. Het minste dat je kunt verwachten, zelfs als je als gelovige niet misbruikt werd, is dat de rechtstreekse verantwoordelijken van het instituut schuld bekennen. Begrijpen dat macht geen plaats mag hebben in hun missie. En die mensen die ze zelf ten gronde hebben gericht, financieel, moreel en hulpvaardig bijstaan. Geld is geen drijfveer, maar zoveel slachtoffers zijn er zo slecht aan toe, zowel financieel als psychisch, dat er dringend hulp nodig is. En die groep wordt met de dag groter. Elke dag krijg ik nog mails van nieuwe slachtoffers. Maar ook haatmails van diep christelijke fanatici die mij schofferen. Anonieme haatmails, dat ken ik nu ook. Mensen die mij vreemde landkaarten van Duitsland mailen. Het noorden is rood gekleurd. Die kaartjes moeten mij dan duidelijk maken dat het nazisme is ontstaan op een plek waar geen katholieken wonen. Pure waanzin. Maar ik laat me niet afschrikken. ook de anderen niet. Ik niet alleen.
“Ook Rik Devillé van de werkgroep Mensenrechten in de Kerk en Lieve Halsberghe van slachtofferorganisatie SNAP krijgen die nog altijd. Voor zo’n indringend en omvangrijk probleem, mag je toch wel oplossingen verwachten?”
“Wat voor mij minstens even belangrijk is, is dat de kerk haar nederige plaats moet terugvinden binnen een democratische staat. Alle kerkelijke wetten, elke stap die de kerk zet en beslissing die ze neemt, moet onherroepelijk ondergeschikt worden aan de democratische grondwet van het land dat het katholiek geloof als godsdienst heeft erkend en dus tolereert.”
Verschueren hoopt dat de kerk haar plaats niet alleen op wettelijk, maar evengoed op maatschappelijk vlak terugvindt.
Die maatschappelijke plek is veranderd sinds het doorbreken van het taboe. De kleilaag rond seksueel misbruik is gebarsten. Het onderwerp is bespreekbaar. Alleen familiaal misbruik blijft onder de radar. Het stoot Verschueren tegen de borst, de stilstand van de kerk versus de vooruitgang van het maatschappelijk debat. “Het taboe is geëvolueerd, de kerk niet. Na anderhalf jaar is het probleem ten minste bespreekbaar, heeft de maatschappij de ogen geopend, maar de kerk helemaal niet. Tenminste de kerk als instituut niet.”
Verschueren maakt hier een onderscheid tussen de ‘bedieners’ van de liturgie, zoals de bisschoppen en de priesters, en het instituut zelf, de Heilige Stoel.
“Sinds de uitbraak van de schandalen heeft de kerk zich bijzonder archaïsch opgesteld. En dat zal ook niet snel veranderen. Wie denkt het Vaticaan en de heersende paus op andere gedachten te kunnen brengen, is naïef. De vastgeroeste ideeën en regels, de kerk van de dogma’s, dat krijg je er ook de volgende generatie nog niet uit. Denk ik. Er heerst een discrepantie tussen de top en de basis. Er is een onderstroom op gang gekomen in de gelovige gemeenschap. Een onderstroom die het niet eens is met de leidinggevenden van het instituut.
“In Oostenrijk hebben meer dan driehonderd priesters zich ongehoorzaam verklaard aan het Vaticaan omdat ze het niet eens zijn met de huidige standpunten. Zaken als het celibaat, de toegang van vrouwen tot de liturgie, het verouderde canoniek recht, het uitsluiten van gescheiden gelovigen van de communie, pikt de basis niet langer. Dat is toch bijzonder boeiend. Het is een menselijke evolutie van de geloofsgemeenschap. Het sociaal-maatschappelijke engagement van de basis tegenover het machtsmechanisme van de top.”
Mislukking
Kan de kerk zich aan het andere verwachtingspatroon van de basis aanpassen? Met andere woorden, kan de ideologie binnen de kerk écht veranderen?
“Met de huidige paus zal het vast niet lukken. Misschien als er bij de volgende niet-democratische verkiezing voldoende ruimte is voor de nieuwe generatie bisschoppen. Zoals Johan Bonny in Antwerpen. Zij zijn het die de zware lasten dragen, niet de generatie van Danneels. Als in die laag, bij de Bonny’s van deze wereld, begrip ontstaat voor de basis, dán is een omwenteling mogelijk.
“Met Léonard zal het ook niet lukken. Die man is verloren. Op theologisch vlak heeft hij zijn verdienste, maar maatschappelijk? Léonard heeft zich dusdanig arrogant gedistantieerd van elke mogelijke hervorming dat hij buitenspel staat. Danneels net hetzelfde. Oog in oog met Danneels zou ik zelfs agressief worden. ‘Zwijg mij over Danneels’, heb ooit gezegd in een debat. Slip of the tongue. Hij verstopt zich, verslikt zich in zijn eigen onmacht. Hoe kan hij nog in het reine komen met zichzelf. Hij wist álles, dat bevestigen alle bronnen. Maar hij zweeg. Dat maakt mij kwaad. Ik zou het hem nochtans willen vragen: Waarom? Waarom heb je niks gezegd. De psychologie van de verdringing. Die kenmerkt niet alleen slachtoffers.”
Maar wat als de kerk niet muteert? Wat als een jarenlange procesgang op niks uitdraait. Geen geld, geen excuses, geen eerherstel. Dan blijft misschien alleen het stigma over. Hij, Verschueren, die de kerk voor de rechter sleepte. “Dan zal het niet aan de argumentatie liggen, noch aan de juridische onderbouw, noch aan een gebrek aan bewijsmateriaal. Maar er zal een uitspraak komen, in welk land dan ook, voor welk gerecht dan ook, die er geen twijfel zal laten over bestaan dat zowel de huidige paus als bepaalde bisschoppen in de wereld flagrante inbreuken hebben gepleegd tegen de fundamentele mensenrechten van tienduizenden slachtoffers. En zelfs als dat nog lang zal duren, vergeten we ondertussen de kracht niet van echte gelovigen, die vandaag al er alles aan doen om de dringende vraag om hervormingen beantwoord te zien, waardoor ze onrechtstreeks meewerken aan ons einddoel: dat nooit nog een kind binnen de kerk misbruikt wordt.”